Prikazivanje filmova u Beranama nosilo je u sebi vazda nešto čarobno i uzvišeno! Značilo je ono i uvod u neki drugi svijet, u kojem je skoro sve različito od onog stvarnog, a to je za mnoge bilo veoma značajno.
U kinu su bili svi izjednačeni, bez obzira na stepen obrazovanja i stručnosti, na porijeklo, pa je tako onaj koji nije pročitao, čak, ni ,,Crvenkapicu“, a porijeklom je iz nekog malog neznatnog bratstva, ukoliko, uopšte, takva i postoje kod nas, mogao da sjedi do nekog genija, ili nekog čiji su preci bili nosioci mnogih odlikovanja, ukoliko mu je tako pokazivala kupljena karta.
Vrijeme do početka prikazivanja filma trošeno je na različite načine- neki su stajali naslonjeni na zid, obložen lakiranim drvetom, žvaćući žvake, koje su se tada počele pojavljivati, grickajući sjeme suncokreta, slane ,,špice“ od tikve i tamaneći kikiriki, dakle, sve raspoložive ,,zanimacije za zube“. Pritom su visoko i značajno podizali desnu ili lijevu obrvu, zavisno od toga kako je to uvježbano pred ogledalom, javljajući se ili otpozdravljajući onim prepoznatljivim filmskim klimoglavom, onako s visine.
Drugi su zauzimali busiju iz koje su mogli neometano da gledaju simpatiju dok ćućori s drugaricama i maše bujnom kosom, dok su treći, inače, strasni pušači, stajali u holu, prepunom ogledala, reklamnih plakata i duvanskog dima, uzimajući želju cigareti. Sa prvim upozoravajućim treptajem svjetiljki, koji je najavljivao skori početak, svi su oni lijeno stizali do svojih sjedišta, provlačeći se između uskih redova, praveći gužvu i tarapanu.
Prvi beranski bioskop bio je smješten u kafani ,,Sarajevo“, na vrhu glavne ulice, na njenoj desnoj strani i počeo je da prikazuje filmove 1920. godine. Vlasnici kina su bili Jovo Barjaktarović i Petar Danilović, a prestali su sa radom nakon dvije godine. Kada je na mjestu, gdje se dotle nalazila stočna pijaca, izgrađena zgrada Doma trezvenosti, ortaci Radovan Višić i Stevan Nedeljković otvorili su u tom zdanju bioskop sa jednim kinoprojektorom.
Porodice Višić i Nedeljković stigle su u Berane iz Valjeva i Prizrena; Radovan je bio električar po zanimanju, a Stevan obućar. Nedeljkovići su se oprijedili za život u Beranama i postali su izuzetno ugledna porodica, čiji su izdanci izrasli u istinske intelektualce, ljekare, advokate, inženjere, arhitekte, sa sklonošću prema pjevanju i muzici uopšte, dok su se braća Radovan i Milan Višić, koji su u Beranama otvorili i prvu električarsku radnju ,,Struja“, u kući Vojina Vojinovića, ipak, vratili u svoj rodni grad 1943. godine.
Prvi film koji je prikazan u Domu trezvenosti bio je kratka storija o noćnom životu Pariza, a ponajviše su gledani filmovi o Tarzanu i princ Valijantu.
S dolaskom mira pristigli su i novi filmovi, koji su se prikazivali u istoj zgradi, sve dok nije, na imanju trgovca Marka Lazarevića, 1960. godine nikao Dom kulture, veoma nalik, gledano sa prednje strane, na kafanske salone Divljeg zapada, čija će poluizmišljena filmovana istorija, u vidu vesterna, uskoro početi i da se prikazuje u njegovoj, za to vrijeme, velelepnoj sali.
S vremena na vrijeme, pojavljivao se i ,,lutajući bioskop“ i filmske predstave su održavane u okolnim seoskim domovima, a gdje ih nije bilo, na ledinama. Najčešće su prikazivani žurnali, obrazovni i dokumentarni zapisi, a od igranih filmova najviše domaći ,,Kota 905“, ostvarenje režisera Mata Relje.
Inače, ne treba smetnuti s uma da je i Berane snimano i gledano na velikom filmskom platnu; prema raspoloživim podacima to se zbilo prvi put kada je okom kamere zabilježena posjeta Beranama kralja Aleksandra Ujedinitelja i njenog visočanstva kraljice Marije 1925. godine.
Žurnal je snimilo preduzeće ,,Novaković film“, vlasnika Koste Novakovića iz Beograda. Podaci su, naravno, nepotpuni, ali se zna, zahvaljujući režiseru Berancu Gojku Kastratoviću, da se u Kinoteci Crne Gore čuvaju filmski zapisi, takođe, žurnalskog tipa, kao, recimo, ,,Proslava 1955 u Beranama“, ,,Transport šume niz Lim 1957“, ,,Berane, industrijski grad 1962“, ,,Ljepote sjeverne Crne Gore 1962“, ,,Izgradnja tv relejne stanice na Bjelasici 1963“, ,,Nova bolnica u Beranama 1963“, dok nije još utvrđeno da li postoje snimci Berana iz serijala ,,Kamerom kroz Crnu Goru“ i ,,Mjesečnik“, jer su još na zapaljivim trakama.
Još nije poznato koji je to film prvi viđen u novom beranskom Domu kulture, i to 1961. godine; oni koji su to znali ponijeli su tu tajnu sa sobom na onaj svijet, a o tome nije ostao nikakav pisani trag, ne računajući pozivnicu za taj događaj, koja je dugo bila nalijepljena na kinoprojektoru, a onda je čudesno nestala, kao da se tu nije nikada ni nalazila.
Jedno je sigurno- u kinu je, među prvim, prikazan i američki film ,,Topovi sa Navarona“, ratna drama reditelja Džo Lia Tompsona, u sinemaskopu i koloru, po romanu škotskog pisca Alistera Meklina. Bila je to ratna priča sa Gregori Pekom, Entoni Kvinom, Dejvidom Nivenom, Ričardom Harisom i Irenom Papas u glavnim ulogama!
Inače, beranski bioskop je bio mjesto gdje su se prikazivali najbolji i najpoznatiji domaći filmovi, odmah nakon snimanja i po završetku pulskog festivala, a slično se zbivalo i sa stranim ostvarenjima, prevashodno zahvaljujući Radisavu-Cicu Popoviću iz Podgorice, poznatom crnogorskom filmskom posleniku, inače, beranskom zetu. Tako je Cico, poznat i po svojem osobenom podgoričkom humoru, bio izdašan prema svojoj tazbini!
Sala beranskog bioskopa bila je prostrana, sa posebnim pločama od plute na plafonu, od pet kaskada, s velikom pozornicom, platnenim ekranom na kojem su mogli da se prikazuju i filmovi u sinemaskopu, zatim sa kružnim balkonom i sa četiri lože, pri glavnom ulazu. Bilo je 440 šperovanih sjedišta, koja su kasnije zamijenjena sa dvostruko manje udobnih sjedeljki. Ubrzo je postala mjesto okupljanja mladih, a i starih, odnosno, svih onih, koji su htjeli da se opuste uz filmove, bježeći od surove stvarnosti!
Američka filmska industrija je, jer je tako i odgovaralo u tom trenutku, izbacila u orbitu glavne junake, koji su bili na strani pravde i dobra, a uvijek protiv zla, ,,dasovane“, kako su ih prozvali beranski ljubitelji filma! Naročito je to bilo ispoljeno u vestern ili kaubojskim filmovima.
Filmovi ,,Tačno u podne“, „Rio Bravo“, „Obračun kod O.K. korala“, „Čejen“, ,,Šejn“, ,,Poslednji voz iz Gan Hila“, ,,Dogodilo se na divljem zapadu“, ,,Poštanska kočija“ to su i najbolje dočaravali; za film „Plamteća zvijezda“, sa Elvisom Prislijem u glavnoj ulozi, kao i za mnoge druge, vladalo je nezapamćeno interesovanje, a najavljivan je velikim ispisanim platnom, razapetim iznad glavne ulice, od lipe do lipe; beranske plakate i takve reklame bile su prepoznatljive, najprije, po slikaru Alju Smailagiću, čiji je atelje bio, upravo, u zgradi kina i zatim po krasnopisu nastavnika likovnog vaspitanja Danila-Daša Otovića.
Beranski mladići su oponašali junake tih filmova i u oblačenju i u ponašanju, pa su visili satima pored ogledala, vršeći dotjerke i prepravke, prije nego li bi izašli na poznati korzo, želeći da što više liče na Džona Vejna, Gari Kupera, Montgomeri Klifta, Alena Delona i na ostale glumce, koje su još nazivali ,,garda“.
Mnoge od njih su doživljavali kao da su oni sastavni dio njihove svakodnevnice, pa su im nadijevali i domaća imena, onako, u šali- tako je Kirk Daglas postao Krik Naglas, Džoni Vajsmiler Vajsmilisav, Stiv Rivs Stevo Ristov, dok su svi znali da je Karl Malden, u stvari, naš čovjek, Mladen Sekulović; djevojke vitikoše, raskošnih oblina i prirodne ljepote, željele su da budu slika i prilika najljepših holivudskih heroina- onim plavkastim je bila uzor Merilin Monro, a crnkama i smeđokosim Ava Gardner.
U njih su dvije, kao i u Brižit Bardo, Milen Demonžo, Sofiju Loren, Đinu Lolobriđidu, Anuk Eme, raskošnu Klaudiju Kardinale i ostale ljepojke, bili zaljubljeni mnogi beranski mladići i zato su jedva čekali njihove filmove i sastanke sa njima. Kakve su samo neopjevane ljubavi nicale u tmini kina, dok su očijukali s divama, grlili se i ljubili, postižući uzgred i da ih spasavaju od napasnika, ljubomorni do ludila na ostale u sali koji su uživali u čarima njihovih dragana.
Bili su spremni da daju i cijelo očevo imanje, sve krave steone ili sa teletom, junice volovotke, kokoške nosilje, čak, i veprove godišnjake, samo da bi prošetali s njima makar jedan jedini đir niz korzo, držeći se ruku pod ruku, i ništa drugo i ništa više, eto, da svi popucaju od gole muke i zavisti i shvate ko su oni, u stvari!
Kad bi se upalilo svijetlo i ljepotice nestale s druge strane platna, vraćanje u javu bilo je ravno polivanju hladnom vodom po glavi! Za utjehu, dolazile su im one, ponekada, u snove, iz kojih su se vraćali preporođeni i spremni za nove izazove, zaboravljajući od prevelike ljubavi da kupe sve ono što su im brižne majke
,,Kaubojci“ su docnije stizali, ne samo iz Amerike, nego i iz Njemačke, u vidu koprodukcija sa našim filmskim radnicima i glumcima. Najpopularniji su bili filmovi o indijanskom poglavici Vinetuu, vođi prilično nezgodnog plemena Apača, kojeg je glumio francuski glumac Pjer Bris i o traperu Oldu Šeterhendu, čiji su lik dočarali holivudski glumac Leks Barker, koji se okušao i u nekoliko filmova o Tarzanu i Englez Stjuart Grendžer.
Ti filmovi su rađeni na osnovu romana Njemca Karla Maja, koji je tek uoči smrti bio u Americi, gdje se slikao s poglavicom Irokeza u rezervatu, a od cipcijele zemlje obišao je samo Njujork, Boston i Nijagarine vodopade. Neki filmovi iz tog opusa su snimani i u našoj zemlji, kao recimo ,,Blago Srebrnog jezera“, a u tim filmovima glumio je i Beranac Đorđije-Đoko Popović iz zeničkog narodnog pozorišta, koji sada počiva na drevnom lužačkom groblju.
Tada su naši glumci shvatili šta znači filmsko glumište po nekim drugim pravilima, u nekim drugim zemljama, zatim i kakav je sjaj i kakva je raskoš tog načina života; o tome su dosta razmišljali dok su bili smješteni u najskupljim hotelima, zajedno sa glavnim inostranim glumcima, a prevoženi su na mjesta snimanja skupocjenim kolima, a ne gradskim prevozom kao ranije.
Slavu Vinetua, polagano je, ali i sigurno, nešto kasnije, uspio da prigrli Leskovčanin Gojko Mitić, glumac, reditelj, nekadašnji student DIF-a u Beogradu i kaskader. Postao je najpoznatiji ,,Indijanac“ i filmska ikona Istočne Njemačke! Dobio je mnoga priznanja, a nagrađen je ,,Zlatnom kokom“, najvećom nagradom za popularnost!
Uslijedili su i italijanski vesterni, nazvani ,,špageti“, sa Đulijanom Đemom, Frankom Nerom; među njima je bilo i poprilično naših glumaca i glumica, od kojih je bio najpoznatiji Dragomir-Gidra Bojanić, tada početnik; kao Entoni Gidra nastupio je u više takvih filmova, a beranski zaljubljenici u film ponajviše su zapamtili ,,Bog prašta, ja ne“, dok je i poznata Beba Lončar nastupila u filmu ,,Fredi na Divljem zapadu“.
Uz vesterne su gledani mnogo i filmovi o Tarzanu, a na gledaoce je najveći utisak ostavio Džon Vajsmiler, osvajač zlatnih olimpijskih medalja u plivanju, zatim Gordon Skot i Stiv Havlek. Mnogi su zaradili propisne modrice oponašajući kralja džungle i pokušavajući da lijanama prebrode razne planinske rječice i potoke u okolini varoši.
Filmske predstave su se prikazivale dva puta dnevno, popodne, pretežno za djecu i mlađariju i naveče, samo za starije a po neki put i tri puta, zavisno od gledanosti.
Značajniji filmovi se nijesu mogli zamisliti bez tapkaroša i oni su na određenim mjestima čekali svoje mušterije, praveći cijene kao da su majstori berze, od trenutka do trenutka, najčešće nudeći šapatom svoje usluge!
U sali su postojala nepisana pravila, pa su prva dva reda sjedišta bila stecište za talumske Cigane, koji su preživljavali sve scene i najviše navijali za svoje glumce i junake iz indijskih i borilačkih filmova a naročito za Brus Lia, pa su se mnogi počeli pitati da on nije, slučajno, rodom sa Taluma; oponašali su ga u oblačenju, sa obaveznim ,,zepama“ na nogama.
Po završetku predstave šutirali su se nogama, pa bi često došlo i do stvarne tuče, uz neviđenu galamu i navijanje; u trećem i četvrtom redu su se smještali ,,mahalci“, zatim mlađi, pa onda, oni ozbiljniji; u ložama bi se, vazda, našlo nekoliko tajnih parova i poneki viđeniji gost, dok su se na balkonu baškarila djeca, zatim, oni koji su voljeli da uz film, pogotovo ako nije isuviše zanimljiv i malčice pridrijemaju, i, na kraju, članovi porodica onih koji su radili u kinu.
Često se dešavalo da se na platnu pojavi sjenka nečije glavurde, kada bi se njen vlasnik provlačio s jedne strane balkona na drugu. Pored toga, bacani su i komadići smotanog papirića, koji bi, naspram zraka iz projektora, ličili na žeravice:
-Eeeej, ljudiiii, zapali se bioskop!- drao bio se poneko.
-Kukuj ti ga nama, pogorećemooooo, ka' luč!- potpomamljivao bi one plašljive neki neznanac iz mraka.
-Glavonjaaaa, makni tu glavetinu, majmuneeee jedan-opominjao bi neko onog sa balkona.
-Dovedi sestruuu da mi je ona makneeeee, majmun si tiiii, fukso- odgovarao bi glavati.
- Fuksa si ti i ko te takog napravi- nije ostajao dužan ovaj.
Tajno su se pušile cigarete, a opet bi se neko oglašavao, obično dernjavom:
- Azipu, ođe ga pušu!
Baterijska baterija nekog od pozornika često je šarala naokolo, kao ona policajska u američkim filmovima, tražeći galamdžije i pušače.
Pucanje filmske trake ili nestanak struje dočekivan je urlicima i dernjavom. Oni koji nijesu imali novca da kupe karte ili su stigli kasno, ili iz čiste obijesti, lupali su, usred filma, na sjeverna i južna pomoćna vrata za izlaz.
Kako je vrijeme odmicalo, publika je postajala sve probranija i sasvim mirna tokom prikazivanja filma.
Beranski filmofili filmove su dijelili na ,,mačovanske“, ,,gansterske“, „ljubavne“, ,,istorijske“, ,,psihičke“, „stravične“, ,,ratne“, „smiješne“ i „kaubojske“!
Dugogodišnji glavni činovnici i rukovodioci kina bili su Vaso Veljić, Safo Softić i Mišo Korać. Prvi kinooperater, i to na aparatima ,,Iskre“ iz Kranja, koji su i danas u upotrebi, bio je Slavo Marić iz Andrijevice, koji je to radio i u bioskopu u varošici ispod Komova, u koju je stigao iz Herceg-Novog; naslijedio ga je Miroslav Lutovac koji je, pored toga, stajao i na ulazu i cijepao ulaznice.
To su nastavili Azip Đerekarac i Tafo Osmanović, koji je još kinooperater u Domu kulture i čuva kopije dokumentaraca o Beranama. Karte su prodavali Miko Lončarević i Dragica Kljajić, sjedeći u malenoj kabini, uz koju je nekada bio i šank, gdje su se mogli kupiti sokovi i grickalice. Miko je bio prepoznatljiv po francuskoj kapi, crnim platnenim navlakama-štitnicima za rukave i brcima!
Filmske priče su se preživljavale iskreno, tako da je, često, salom odjekivao aplauz glavnom junaku ili su se čuli zvižduci upućeni negativcima! Poneko je skupljao poništene karte, neko je ispisivao u sveskama nazive filmova, imena glumaca i glumica, sa datumom kad je gledao film, a bilo je i onih koji su čuvali plakate i kataloge sa najavama filmova. Jedno vrijeme, neki nijesu čekali završetak filma, do odjavne špice, nego su ustajali ranije i tako su smetali onima koji su htjeli da sačekaju pravi kraj.
Posebno su s radošću dočekivani žurnali pod nazivom ,,Filmske novosti“ u kojima se, doduše rijetko, moglo vidjeti nekakvo beransko dešavanje, naravno, pretežno političke sadržine; prikazivani su prije glavnog filma i pojava nekog Beranca ili Beranke u njima, dočekivani su sa posebnim uzvicima.
Nas trojica braće filmove smo počeli gledati od malih nogu, a naši roditelji Milan i Stana, slali su iz škole u kojoj su predavali, svojeg đaka i susjeda Vujicu-Bata Tomaševića, da nas dovede u kino; on je bio, uistinu, pravi zaljubljenik u film, kao da je bio predodređen za to, jer je likom, pomalo, podsjećao na svoje junake sa velikog platna- bio je nekakva mješavina Žan-Pol Belmonda i Bekima Fehmijua.
Inače, docnije je bio vozač kamiona, radio-mehaničar, osvjetljivač i vozač televizijskih ekipa, majstor na releju, a i istinski boem. On bi nas doveo do kuće, pomogao bi nam da se sredimo i preobučemo, pa bi nas odveo kod njih u kino, na predstavu za školu. A te filmske predstave za đake, najprije u Domu trezvenosti, a kasnije u novom bioskopu, bile su prave svečanosti, sa nekakvim nepisanim pravilima- najprije se vodilo računa gdje da se sjedne i to se sve obavljalo po onom ustaljenom redu i navici- zaljubljeni su se namještali blizu curetaka za kojim su njihova srca patila, drugovi pored drugova, drugarice uz drugarice, da bi tako mogli, šapatom, da proprate pojedine scene.
Žagor i posebno iščekivanje odlaska u svijet nestvarnog, u nešto neviđeno, u svijet u kojem je sve moguće, i koji se znatno razlikovao od onoga u kojem su obitavali, ispunjali su salu, sve dok se ne bi pogasila svijetla i dok ne bi pokretne slike započele svoje titranje i svoju priču.
Učenici i učenice, predvođeni razrednim starješinama, dežurnim učiteljima, nastavnicima i profesorima, kino su, u to vrijeme, osvajali iz tri pravca, po dvoje u redu- Polimskom ulicom iz Prve osnovne škole, preko čistine sa zapadne strane kina iz Druge osnovne škole a njima je bilo i najbliže, i iz gimnazije, prečicom pored ,,česama“.
Pokazalo se da su ,,kaubojski“ filmovi umnogome uticali na pojavu i uobličavanje domaćih rodoljubivo-ratnih filmova; dosta takvih ostvarenja je rađeno upravo po uzoru na taj proizvod Holivuda i sličnog dijela italijanskog filma, jer je vlastima to i odgovaralo, zato što se nijesu ugrožavale njihove tekovine i sve ostalo što je išlo uz to!
Najpoznatiji ,,kauboji“, ili po beranski ,,kaubojci“ i ,,Indijanci“, postali su Bata Živojinović, Ljubiša Samardžić, Boris Dvornik i ostali. Oni su, ni krivi ni dužni, pobili, što šmajserima, što automatima, puškomitraljezima, pa bombama, ,,italijankama“ i ostalim puškama, kao i drugim raspoloživim oruđem, umjesto strijelama i koltovima, toliko Njemaca i ostalih unutrašnjih i spoljnih neprijatelja, da su se mnogi zabrinuli da ih ne odvedu na međunarodne sudove, pa su ih zato, u jedno vrijeme, morali zamijeniti stranci i to niko drugi do Ričard Barton, Sergej Bondarčuk, Jul Briner, Franko Nero, a lijepa Silvija Košćina je uskočila umjesto naše heroine, nenadmašne Milene Dravić. Najpoznatiji par iz tih filmova bili su upravo ona i Ljubiša Samardžić, a njen stvarni životni pratilac postao je, takođe, glumac, Dragan Nikolić.
Svaki domaći ratni film, morali su gledati i učenici osnovnih, osmogodišnjih škola, škole učenika u privregimnazije, kao i svi iz predvojničke obuke, čudom se čudeći, a i diveći se, kako su ti neustrašivi borci osvajali planine bez opreme, premošćavali nabujale rijeke bez mostova, vozili tenkove i kamione, iako ih prije toga nijesu nikada vidjeli, zatim i nepogrešivo pucali kao nepromašivi Đango, rukujući iz svih vrsta naoružanja, često pucajući i kad su se šaržeri i doboši sasvim ispraznili, prkoseći tako svim iskustvima i saznanjima o naoružanju i bacajući bombe nezamislivo daleko.
A onda se desilo čudo kojem je kumovao naš otac-učenici Druge osnovne škole pogledali su klasičan vestern i to je bilo prvi i jedini put u varoši, a moguće je i šire! Film se zvao ,,Sedam veličanstvenih“ režisera Džona Stredžersa, sa glumcima i glumicama: Julom Brinerom, Stivom Makvinom, Čarlsom Bronsonom, Robertom Vonom, Bredom Deksterom, Džejmsom Kobernom, Horstom Buholcom, Ilajom Volakom, Vladimirom Sokolofim, Rosentom Monteros, Horheom Martinezom de Hojos.
Otac se prilično razumio u filmsku i neke druge umjetnosti i znao je da je taj vestern, koji je snimljen 1960. godine, ustvari, rađen, na osnovu jednog drugog filma, poznatog pod nazivom ,,Sedam samuraja“ Akire Kurosave, i da je njegova srž bila borba dobra protiv zla, u kojoj dobro izlazi kao pobjednik! Za đake su prikazivani, pored domaćih ratnih, i poneki strani zanimljivi filmovi, a mnogima je ostao u sjećanju španski film o dječaku Hoselitu, ,,Majko, slušaj moju pjesmu“, režisera Antonia del Ama, u kojem je glavnu ulogu igrao Hoselito, uz Luz Markvez i Jezusa Tordesilasa.
Nezaboravan je bio i naš film ,,Marš na Drinu“, koji je zapamćen po izvanrednoj muzici i poznatom maršu, a nije zaboravljena ni čuvena psovka legendarnog Ljube Tadića, upućena Drini.
Neprikosnovenost domaćih ratnih filmova, ozbiljno je uzdrmana pojavom smjelih i odličnih reditelja, kao što su to Dušan Makavejev, sa filmom ,,Poštanski slučaj jedne poštanske činovnice“ i Evom Ras, pa Mićo Popović, Boštajn Hladnik, Živojin Pavlović, Želimir Žilnik, Puriša Đorđević, a neka njihova ostvarenja su i zabranjivana sudskim odlukama. Tako se i postepeno uobličavao dio gledalaca, koji su na filmsku umjetnost počeli gledati i sa te njene vrijedne strane.
Tokom vremena, ,,dasovani“ iz filmova prestali su biti visoki, dobro građeni ljepotani, tipa Gregori Peka, Gari Kupera, Džona Vajsmilera, koji su bili, skoro uvijek na strani pravde a pojavili su se neki drugi likovi, lopovi, rđe, svaštočinje i pljačkaši, neodređenog izgleda, više ružni nego privlačni, a isto tako su se i odvijale stvari u stvarnom životu, jer su idoli mladima postali, upravo oni sa druge strane zakona, pa je postalo očevidno da film, itekako, utiče na život, modu, muziku i moral.
Odjednom su nestali filmovi o Tarzanu, gospodaru džungle i njegovim dogodovštinama, zatim o Vinetuu, Old Šeterhendu, D'Artanjanu, Aramisu, Portosu, Atosu, Herkulesu, kojeg je glumio Stiv Rivs...
Ne znam da li su razni filmovi prikazivani u Domu trezvenosti i u novoj bioskopskoj zgradi uticali da se poneko iz našeg kraja opredijeli za tu vrstu umjetnosti, ali znam da su u taj nestvarni i bajkoliki filmski svijet ušli kao reditelji, od onih starijih: Rajko Đukić, Gojko Kastratović i Dragan Lekić; kćerka Gojka Kastratovića, poznatog režisera i filmskog radnika, učesnika u stvaranju mnogih naših poznatih filmova, Marija, udata Đurić, poznati je montažer, a sarađivala je s ocem u drami ,,Suđenje generalu Vešoviću“; njena rođena sestra od strica Ivana Grapo je producent.
Kao snimatelj i to pretežno ,,Filmskih novosti“ proslavio se Stevan Labudović, a pored njega se tim zanatom bave Dušan- Dujo Ivanović, Branislav-Brano Joksimović i Bogdan Babović.
Kao scenaristi i rukovodioci, pa i osnivači crnogorskih filmskih kuća ,,Lovćen“, ,,Zeta-film“, ,,Mediteran-a“ prepoznatljivi su: Aleksandar-Leko Obradović, Milovan Pajković, Dušan Vuletić, Čedo Vulević, Milivoje Obradović, kao montažer, i to nagrađivani, Milo-Miki Lekić, a od glumaca: Darinka Đurašković, braća Zvonko i Jozo Lepetić, koji su rođeni i jedno vrijeme živjeli u Beranama, onda Đorđije-Đoko Popović, Čedo Dragović, Veselin-Vesko Stijović, inače, stalni glumac Pozorišta na Terazijama, Mirko Vlahović, Branko Babović, Jovan-Jovo Osmajlić, Dragan Račić, Milovan-Mišo Korać, onda Tatjana-Tanja Piper, Lidija Boričić, bivša supruga Puriše Đorđevića.
Na filmu se oprobao i Miodrag-Gidra Stojanović, porijeklom iz Trešnjeva, sela između Andrijevice i Berana, koji je stigao i do Los Anđelesa i tamo se fotografisao sa Arnoldom Švancergerom. Snimio je i režirao kratkometražni film ,,Studentski ekonomat“ Beranac Miloš- Murin Džiknić, koji je prikazan na festivalu dokumentarnog filma u Domu sindikata u Beogradu, a nastupio je u njemu još jedan Beranac, naturščik Dragan Šćekić Menson.
Naravno, docnije su se pojavili i neki novi reditelji i glumci, kao, naprimjer Dejan Čukić, rođeni Beranac, jedan od najpoznatijih danskih glumaca, uz to i režiser, Veljko Pajković, koji je između ostalog, nastupao u poznatoj kanadskoj seriji ,,Tropska vrelina” kao i otac i kćerka Dragomir-Gagi i Tatjana Pajković, koja je i poznata manekenka i pjevač, koji su snimali, takođe, u Danskoj, pa zatim i Mileta Pajković.
Naravno, bilo je i onih koji su statirali u mnogim poznatim filmovima, kao Miško Gerić, Miko, Tićo i Srbislav-Srbo Pajković, Slobo Delević, Ismo Šuntić...
Zanimljivo je da je porijeklom iz ovog podneblja i poznata holivudska glumica Milica-Mila Jovović, koja nije htjela, ni po cijenu slave, da promijeni svoje ime i prezime u tom osinjaku i grotlu i tako je na najbolji način predstavila svoje korijene. A korijeni Nede Spasojević, poznate filmske i pozorišne glumice, su, takođe, iz našeg kraja, iz Andrijevice, odakle je bio njen otac Milorad, glumac, koji je bio oženjen Austrijankom Hildom Lermer.
Iz andrijevačkog kraja su i poznati glumci, braća Dragan i Predrag-Pepi Laković, a porijeklom i Vera Čukić! Djed poznatog Dragoslava- Dragana Gage Nikolića u Beograd je stigao sa Buča kod Berana. Da veliki glumac nije zaboravio svoje korijene svjedoče i njegova drugovanja i prijateljstva s Berancima u Beogradu. Još jedan Bučičanin je u filmskom glumištu- to je nadareni Nikola Vujović, čiji je otac Milonja-Miško sa Buča.
U timu onih koji su učestvovali u snimanju filma ,,Montevideo, Bog te video“, bila su i trojica stvaralaca, čije su majke Beranke - prerano upokojeni Marko Glušac, koji je i rođen u Beranama, Andrej Aćin i Balša Đogo. Oni su sinovi Branke Đokić, Zdenke Milačić i Branke-Bebe Pajković.
Beranska studentarija, koja se opredijelila za učenje u Beogradu, svoju ljubav i strast prema filmu, utoljavala je u bioskopima ,,Zvezda“, ,,20 oktobar“, ,,Kosmaj“, ,,Drina“, ,,Partizan“, a oni koji su se našli u Podgorici u legendarnom kinu ,,Kultura“...
Posljednji trzaji filmskih predstava u beranskom bioskopu i posljednja prava zagrijavanja starinskih kinopreojektora zbila su se prikazivanjem filmova sa slobodnijim scenama; noći beranskih mladića, a, bogami, i mnogih ozbiljnijih, uljepšavala je čuvena Emanuela, koju je, u više filmova, glumila Holađanka Silvija Kristel. Ta ljepojka je ušla u tajne i vlažne snove mnogih Beranaca i tako je navukla na sebe gnjev djevojčuraka i djevojaka sa mirisom Lima, jabuka, šljiva, krušaka, prvih ljubičica, jorgovana, ,,majčine dušice“, ,,nane“ i ,,planinskog čaja“.
Inače, prve nage ženske zadnjice viđene su na beranskom platnu u filmu ,,Jarčeva obratnica“, rađenom po romanu Henri Milera! Kino je bljesnuo punim sjajem i podsjetio na stare dane za vrijeme prikazivanja potpuno vrućih filmova, tvrdih porno ludorija, za koje se tražila karta više, a kojima su prethodile vratolomije u njemačkim filmovima, tipa „Hopa- cupa u krevetu“ i zgode Mikele Kanarite, u italijanskim ljubavnim zavrzlamama!
Mnogi su se jedni drugima pravdali da te filmove gledaju, eto, da bi se uvjerili da je istina da se to može vidjeti i kod nas, dakle, reklo bi se sasvim slučajno, nenamjerno a inače ni u snu ne bi pomislili da ih posmatraju! Čak su i isticali da su im oni gadljivi i da je sramota da se uopšte i prikazuju. Neki su ulazili u dvoranu kad bi film već započeo, da ne bi bili viđeni, a izlazili su, takođe, pod okriljem mraka, prije odjavne špice.
Neozabilazni posmatrač tih filmova bio je i mahalski dječak Lero, čija je životna želja, koju niko nikad nije razjasnio, bila da vidi Trebinje! Lero nikad nije vidio Trebinje, ali je vidio Beograd, jer su ga beranski vozači autobusa i kamiondžije često vodili sa sobom, da ih uveseljava tokom puta, a i da u tamošnjim bioskopima, ponajviše oko Željezničke stanice, pogleda neki od vrelih filmova!
Pojavom kućnih bioskopa, videorikordera, plejera, satelitske televizije i nestankom interesovanja za filmske predstave u kinu, koje su bile sastavni dio obavezne subotnje zabave, izgubio je značaj i beranski bioskop i jedno bezbrižno, pomalo naivno, ali, nadasve romantično i prelijepo vrijeme otišlo je, na žalost, u nepovrat!
Milija Pajković
Iz knjige ,,Beranske priče”
