Rode, koje predstavljaju simbol kolijevki i rađanja, iz godine u godinu posjećuju Berane. Na žalost, ni one više, čak ni simbolički, ne pomažu gradu koji se demografski prazni i kopni.
Jer, 2017. godine, po prvi put od kako se u Crnoj Gori vodi statistika, u tom gradu je evidentirano više umrlih građana, nego što ih se rodilo. Tako je i Berane, i zvanično, uvršteno u red crnogorskih opština u kojima je zabilježena bolest zvana „bijela kuga“!
Naime, prema zvaničnim podacima MONSTAT-a, u Beranama je 2017. godine rođeno 295 beba, dok broj umrlih građana iynosi 324. Samim tim, prirodni priraštaj je negativan, jer je broj onih koji su 2017. godine živjeli u gradu na Limu umanjen za 29. Ti podaci pokazuju biološki pad broja građana, ali ne i ukupan broj za koliko je manje stanovnika Berana , jer, ako se negativnom skoru između živorođenih i umrlih doda i broj iseljenih, dolazi se do zastrašujuće činjenice da je samo tokom prošle godine, što smrću, što iseljavanjem, Berane izgubilo 220 stanovnika više nego što ih se rodilo i onih koji su se, bar na papiru, doselili u tu opštinu.
Da se i ta opština prazni i da ima sve manje stanovnika, činjenica je koja je odavno poznata. Proces je prvi put evidentiran na Popisu stanovništva održanom 1991. godine, kada je prvi put evideniran manji broj stanovnika nego što je to bilo deset godina ranije. No, dolazak velikog broja raseljenih i izbjeglih lica, kao i pozitivan prirodni priraštaj, donekle su umanjivali „topljenje broja“, da bi prošle godine, kao rezultat dugogodišnjih odlazaka mladih, po prvi put, bio evidentiran i negativan prirodni priraštaj.
Da se nešto čudno dešava i da Beranama prijeti „bolest XXI vijeka“, mogao je da primijeti svako ko je analizirao podatke o broju rođenih i umrlih, odseljenih i doseljenih u posljednih desetak godina. Iz godine u godinu, tendencija je bila u silaznoj putanji i o tome smo pisali u više navrata. Da će do ovakvog stanja doći, bilo je jasno još 2014-te godine, kada je prvi put zabilježeno da je broj umrlih „preskočio“ cifru od 300 i da se više nije spuštao ispod te „psihološke granice“.
Šta su razlozi beranskog demografskog pada?
Brojni su i višedecenijski izraženi razlozi za pojavu „bijele kuge“ u Beranama. Od ratova s početka devedesetih godina prošlog vijeka, tranzicije koja je uslovila zatvaranje brojnih firmi, nemogućnosti zapošljavanja, devastiranog školstva i malih ulaganja u zdravstvene ustanove, ubrzanog razvoja centralnog i južnog regiona države na račun sve siromašnijeg sjevera, čime je dodatno pospješivano sve ubrzanije iseljavanje, do socioloških pojava sve kasnijeg stupanja u brak mladih.
Nezaposlenost je, svakako, najznačajniji faktor koji mlade Berance tjera da u najboljim godinama napuštaju mjesto rođenja i posao traže u drugim sredinama. Ako se ima u vidu da u privredi radi zanemarljiv broj zaposlenih, te da se većina onih koji su zaposleni u nalazi u vanprivrednim aktivnostima- školstvu, zdravstvu, policiji, državnoj i lokalnoj administraciji, bankarskom sektoru, potpuno je jasno da je ograničen broj radnih mjesta i da će mladi, sve više, napuštati tak grad. Slaba saobraćajna povezanost sa gradovima iz druge dvije regije kao i većim centrima država u okruženju, dodatni su razlog da napuste rodno mjesto. Mala ulaganja u dalji razvoj obrazovanja, kulture i sporta, a posebno nedostatak investicija u kapitalne infratrukturne projekta ( izuzimajući izgradnju auto puta), sigurno da ne predstavljaju poziv mladima da ostanu u Beranama.
Iz pomenutih, ali i brojnih drugih razloga o kojima nije bilo riječi, država i lokalna uprava bi morali, u saradnji sa svim ostalim nadležnim institucijama, da pod hitno započnu brobu za zaustavljanje migracija. To je prvi korak. Drugi je pospješivanje i stimulisanje mladih bračnih parova ( beranska lokalna uprava je planiranjem stimulacija za višečlane porodice sa ruralnog područja i kupovinom knjiga za đake osnovnih škola započela nešto da radi po tom pitanju) da ostanu u Beranama. Treći korak bi predstavljala velika ulaganja u infratrukturu i dovođenje nekoliko „ozbiljnih investitora“. I sve to bi moralo da se započne u relativno kratkom vremenskom periodu. U suprotnom, džabe će dolijetati bijele rode! Kolijevki će biti sve manje!
Sela su već ispražnjena
Prema podacima MONSTAT-a, bitka za oživljavanje sela na području Berana već je izgubljena. Naime, od 29.488 stanovnika, koliko ih ima po zvaničnim podacima, na ruralnom području živi 4.360. stanovnika (15,30%). Kako se većinom radi o staračkim domaćinstvima, jasno je da će usljed smrti i migracija stanovnika prema urbanom području taj broj biti sve manji. U prigradskim naseljima živi 13.055 građana (45,83%), dok u urbanom gradskom jezgru živi 11.073 stanovnika (38,87%). Ono što dodatno zabrinja, jeste činjenica da je na posljednjem Popisu stanovništva, uprkos migracijama sa sela u grad, prvi put zabilježen pad broja stanovnika i u gradskom jezgru.
Prirodni priraštaj 2014.- 2017.
Ono što karakteriše tendenciju odnosa između broja živorođenih u imrlih u Beranama, jeste da broj živorođenih opada, dok se broj umrlih uvećava. Tako je (2014. godine) broj živorođenih iznosio 354, (2015.) 383, (2016.) 333, da bi (2017.) pao na rekordno nizak nivo - 295.
S druge strane, broj umrlih je iznosio 309 (2014.), 302 (2015.), 306 (2016.), a prošle godine (2017.) je narastao na negativno rekordnih 324 umrla građanina Berana.
Za četiri godine iselilo 1343 Beranca, doseljenih 533
Višedecenijska izraženost migracija stanovništva sa ovog područja kulminira i ubrzano dovodi do smanjenja broja stanovnika i sve starije populacije onih koji žive u Beranama. Prema zvaničnim podacima, u Berane je doselilo: 118 (2014. Godine), po 135 (2015. i 2016.), 145 (2017). U istom periodu, odselilo je: 309 (2014), 338 (2015), 360 (2016) i 336 (2017). Ukupno, samo po osnovu razlike između broja doseljenih i iseljenih, Berane je u prethodne četiri godine izgubilo 810 stanovnika.
Nezaposlen svaki drugi aktivni stanovnik
Nezaposlenost, kao najveći problem i razlog iseljavanja, sve manjeg broja sklopljenih brakova i novorođenih, te starenja stanovništva Berana poprimio je dramatične, skoro apokaliptične razmjere.
Prema podacima MONSTAT-a, u Beranama je prije četiri godine bilo 2.099. nezaposlenih, 2015- te je taj broj narastao na 2.865, da bi godinu dana kasnije na evidenciji bilo upisano čak 5.891 stanovnik! No, ni taj broj nije bio konačan, jer je na kraju 2017- te MONSTAT „prebrojao“ čak 6.444 nezaposlena Beranca! Ako je lakše da se shvati o kolikom broju nezaposlenih je riječ, da kažemo da je to, izraženo u procentima, skoro nevjerovatnih 59,57% radno aktivnog stanovništva.
Do 2036. godine broj stanovnika pada ispod 20.000
Prema podacima iz Državnog plana upravljanja otpadom urađenom 2016. godine, čiji su podaci za Petnjicu i Berane objedinjeni, na području tih opština će za 18 godina živjeti, ukupno, 24.961 stanovnika. Ako se od tog broja oduzme broj građana koji će tada živjeti u Petnjici, dolazi se do računice da će 2.036. godine u gradu na Limu živjeti manje od 20.000 stanovnika. Ili, za 28.000 manje, nego što je 1981. godine živjelo u nekadašnjem Ivangradu (Beranama)!
Tekst objavljen u 9. broju časopisa "Nova Sloboda"
