Na osnovu procjena Državnog plana upravljanja otpadom, na području beranske opštine (Berane i Petnjica), živi 31.520 stanovnika, ili oko 3.500 manje od broja onih koji su živjeli na području, danas, dvije opštine, prije šest godina.
Naime, prema zvaničnim podacima Popisa stanovništva iz 2011. godine, na području, tada jedne opštine, Berana živjelo je 35.068. stanovnika. Izuzimajući Rožaje, tako se poput drugih opština sa sjevera države, nastavlja proces pada broja stanovnika i na području Berana i Petnjice, inače opština u kojima još nije identifikovana „bijela kuga“, odnosno negativna stopa priraštaja. Nažalost, to je samo podatak koji dodatno pokazuje koliko su izražene migracije, kad ni pozitivan prirodni priraštaj, kao i izbjeglički talas koji je, tokom 90-tih godina prošlog vijeka, doveo u Berane nekoliko hiljada građana sa područja Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Kosova, ne može da nadoknadi broj onih koji su odselili iz tog grada.
Pad nataliteta, iseljavanje i starenje stanovništva prijete da od Berana naprave grad u odumiranju koji će u periodu od 40 godina (popisi stanovništva 1991-2031.) izgubiti više od 17.000 stanovnika, ili, ako je lakše za računanje, za 14 godina u Beranama (sa Petnjicom) će za 40 posto biti manje stanovnika nego što je to bilo 1991. godine. Još teži je podatak da će, prema podacima iz zvaničnog dokumenta, Državnog plana upravljanja otpadom, Berane 2016. godine imati 24.961 stanovnika, odnosno skoro polovinu od broja koji je 1981. godine imao Ivangrad!
Prema zvaničnim podacima sa Popisa stanovništva, najveći broj stanovnika Berane (tadašnji Ivangrad) je imalo 1981. godine, kada su statističari objavili da je u toj opštini (tada sa Andrijevicom i Petnjicom) evidentirano više od 48.000 stanovnika i to je bila četvrta opština po broju stanovnika u Crnoj Gori.
Deset godina kasnije, prema Popisu iz 1991, u Beranama je živjelo oko 43.000 stanovnika da bi u narednih 12 godina, do Popisa iz 2003. godine, broj stanovnika pao na 38.000. Bila je to decenija nejizraženijih migracija građana ne samo iz te opštine, već i mnogo šireg prostora pa i čitave tadašnje države. Usljed ratova, mobilizacija, sankcija, privredne propasti i svih tranzicionih procesa, u tom periodu je područje Berana i Petnjice napustilo više od 10.000 građana, pa i pored pozitivnog prirodnog priraštaja broj stanovnika, tada jedne opštine, pada na 38.000, da bi osam godina kasnije, na Popisu iz 2011. godine, na području Berana i Petnjice živjelo 35.068. stanovnika.
Mada je Berane, kao i čitava Crna Gora, izgubilo „izduvni prostor“ koji je činila bivša Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (SFRJ), potom i manja zajednička država Srbije i Crne Gore, inače područja u koja su se najviše iseljavali građani Berana, migracije se nijesu smanjile ni nakon referenduma i obnavljanja nezavisnosti Crne Gore. Tako se, danas, iz Berana, prosječno, nedjeljno iseljavaju dvije tročlane porodice. Treba reći da se od stvaranja bivše SFRJ do raspada Državne zajednice Srbije i Crne Gore većina građana iseljavala prema Beogradu, gdje, prema procjenama, živi još jedan grad Beranaca i njihovih potomaka, te prema Sarajevu. U inostranstvu, Beranci su se najčešće iseljavali u skandinavske zemlje (prije svega Dansku) i Luksemburg. Od početka XXI vijeka, posebno od 2006. godine, promijenile su se destinacije gdje se dominantno iseljavaju, a to su prije svega Podgorica i primorje.
Šta je uzrok iseljavanja?
Više faktora je uticalo na građane Berana i čitavog sjevernog regiona države da sve češće i masovnije napuštaju rodni grad i sreću traže u drugim crnogorskim opštinama, državama nastalim na području bivše SFRJ i inostranstva.
Prije svega, nezaposlenost mladih tjera građane Berana i kompletnog sjevera da u najboljim godinama napuštaju svoje mjesto i posao traže u drugim sredinama. Primjera radi, treba se sjetiti da je, na primjer, 1986. godine, u Beranama (sa Andrijevicom i Petnjicom) bilo zaposleno 9.800 građana, koji su dominantno radili u privredi. Danas, 30 godina kasnije, na području pomenute sada tri opštine, zaposleno je nešto malo više od 5.000 ljudi. Kad se tome doda još nepovoljna struktura zaposlenih (vanprivredne aktivnosti - školstvo, zdravstvo, policija, državna i lokalna administracija, bankarski sektor, trgovina) onda je jasno da je radnih mjesta sve manje i da su građani prisiljeni da se iseljavaju.
Pored toga, slaba saobraćajna povezanost sa gradovima iz ostale dvije regije, kao i državama u okruženju, tjera mlade da okušaju sreću u drugim, većim i otvorenijim centrima. Nedovoljno razvijena zdravstvena zaštita, mala ulaganja u prosvjetu, posebno u visokoškolske ustanove, kao i zapostavljanje ulaganja u velike infrastrukturne projekte uticali su da se proces iseljavanja ubrza, a Berane i skoro svi gradovi sjevera države, od popisa do popisa, postaju sve stariji.
Iz pomenutih razloga, ali i brojnih drugih o kojima nije bilo riječi, krajnje je vrijeme da država, u saradnji sa lokalnim upravama i svim nadležnim institucijama krene u borbu za zaustavljanje migracija sa sjevera države. Da se ne bi ponovila situacija iz „borbe za spas sela“, koja je, samo na papiru, vođena posljednje decenije i, neozbiljno vođena, morala je da se izgubi. Sela su već stara i pusta.
Između dva Popisa: Dramatični podaci sa sjevera
Prema zvaničnim podacima sa Popisa stanovništva iz 2011. Godine, u odnosu na 2003. godinu, sjeverni region imao je depopulaciju od 15,7 posto stanovnika, sjeveroistočni (Plav -sa Gusinjem, Andrijevica, Berane -sa Petnjicom, Rožaje i Bijelo Polje) za pet posto, dok je u središnjem povećan broj za 15 posto, a u primorskom za pola procenta.
Uporedni podaci sa dva Popisa stanovništva govore da su porast imale opštine: Budva, Bar, Tivat, Danilovgrad, Podgorica i Rožaje, dok su sve ostale 2011. godine imale manji broj stanovnika od broja onih koji su osam godina ranije živjeli u njima.
Shodno tome, nastavljeno je dramatično je uvećan neravnomjeran razmještaj stanovništva u državi. Tako, sjeverni region zauzima učešće u teritoriji Crne Gore sa 32 posto a u broju stanovnika ima učešće od svega 9 posto. Sjeveroistočni region pokriva 20,5 posto teritorije države a u stanovništvu je zastupljen sa 19,5 posto. U središnjem regionu, koji se prostore na površini od 35,6 posto živi skoro 47,5 posto građana Crne Gore, dok u primorskom, na 11,5 posto teritorije, živi 24 posto ukupnog broja stanovnika Crne Gore.
Recept za zaustavljanje migracija su 2008. i 2009. godina?
Od 1991. godine do danas, prema zvaničnim podacima MONSTAT-a, u Beranama su u samo dvije godine evidentirani slučajevi povećanja broja stanovnika. Naime, 2008. i 2009. godine MONSTAT je evidentirao da je u Beranama (sa Petnjicom) bio veći broj doseljenih, nego onih koji su svoju sreću potražili u drugim sredinama. To, uz tradicionalni pozitivan prirodni priraštaj, doprinijelo je da te dvije godine broj stanovnika počne da raste, da bi se već 2010. godine negativan trend ponovo pojavio i traje do danas.
Šta je doprinijelo tome da u pomenute dvije godine Berane i Petnjica počnu da bilježe povećan broj građana?
Treba imati u vidu da je, prema MONSTAT-u, na kraju 2008. i početkom 2009. godine u Beranama bilo zaposleno 6.095. građana u odnosu na 5.100 onih koji su 2006. godine radili. U istom periodu, prema zvaničnim podacima, povećan je broj i privrednih subjekata, a to su i godine koje su, nakon više decenija stagnacije, obilježile velike, kapitalne investicije u Beranama.
Takođe, kroz kapitalne investicije, država je uložila veliki novac u izgradnju i osavremenjavanje objekata za medicinske ustanove u tom gradu, otvorene su i četiri visokoškolske ustanove Univerziteta Crne Gore, kao i jedna privatna, koje su, zasjedno, krajem 2009. godine, imale oko 600 studenata.
Možda su ti zvanični podaci pravi putokaz državi, ali i lokalnim upravama sa sjevera kako samo setom mjera, koje će, uz već započetu izgradnju autoputa, predstavljati kompletan paket kojim bi se mogao početi ublažavati i zaustaviti negativan migracioni proces.
Objavljeno u broju 2 časopisa "Nova Sloboda"
